Je eerste woning kopen: Samenlevingsovereenkomst of geregistreerd partnerschap?
Als je samen met je partner een huis wilt kopen en je bent niet getrouwd, dan is het vaak verstandig iets te regelen. Maar wat is dan wijsheid? Een samenlevingscontract of misschien toch een geregistreerd partnerschap? Juist over die laatste term bestaat nogal eens verwarring. Het idee bestaat dat dit een regeling is die vrijwel vergelijkbaar is met een samenlevingsovereenkomst. Niets is minder waar. Er bestaan grote verschillen tussen beide. De belangrijkste verschillen zal ik hierna behandelen.
Samenlevingsovereenkomst bij de notaris
Een samenlevingsovereenkomst (of samenlevingscontract) is een door een notaris op te stellen overeenkomst waarin twee samenwonende partners regelen hoe ze hun financiële huishouding regelen, wie welke kosten draagt. Daarbij moet met name gedacht worden aan de huishoudelijke kosten (waaronder de woonlasten) en de kosten van de kinderen als die er zijn of komen. Bij de aankoop van een woning heeft het ook fiscale redenen: als je samenwoont en samen een woning bezit, bestaat er fiscaal partnerschap en dat is meestal voordelig. Ook het sluiten van een levensverzekering op de partner (vaak in combinatie met een hypotheek) maakt het zeer wenselijk de samenwoning juridisch te regelen in een samenlevingscontract.
Als er vervolgens kinderen worden geboren, kan de man het kind alleen met toestemming van de moeder erkennen. Verder heeft de moeder vanaf de geboorte alleen het gezag over een kind. De partners kunnen wel samen het gezag aanvragen bij de rechtbank. Het daarvoor benodigde formulier kan gedownload worden via www.rechtspraak.nl.
In het samenlevingscontract kan ook geregeld worden op welk moment de werking van het contract eindigt, veelal bij beëindiging van de samenwoning of door opzegging door een van beiden.
Geregistreerd partnerschap bij de gemeente
De registratie van een partnerschap vindt, net als een huwelijk, plaats bij de burgerlijke stand van de gemeente. De gevolgen komen feitelijk ook overeen met een huwelijkssluiting. Dat wil zeggen:
- Tenzij er tevoren partnerschapsvoorwaarden (vergelijkbaar met huwelijkse voorwaarden) bij een notaris zijn opgemaakt, ontstaat door het sluiten van een geregistreerd partnerschap een gemeenschap van goederen. Dat wil zeggen: alle aanwezige bezittingen en schulden worden gevormd tot een geheel waar beide partners evenveel recht op hebben en in gelijke mate voor verantwoordelijk zijn. Overigens zal de wettelijke regeling van de gemeenschap van goederen per 1 januari 2018 in belangrijke mate wijzigen, maar dat zal uitsluitend gelden voor huwelijken en geregistreerde partnerschappen die na deze datum worden gesloten.
- Als er kinderen worden geboren, hebben beide partners vanaf de geboorte gezamenlijk gezag over deze kinderen. Erkenning door de man is niet nodig omdat de partners vanaf het moment van de geboorte beide gelijkwaardig ouder van het kind zijn.
- Als er gezamenlijke kinderen zijn, kan de beëindiging van het geregistreerd partnerschap alleen door een beslissing van de rechtbank worden bereikt. Daarbij geldt als voorwaarde dat een gezamenlijk ouderschapsplan wordt overgelegd, waarin wordt vastgelegd hoe in de toekomst het gezamenlijk ouderschap zal worden ingevuld. Als er geen kinderen zijn, kan de ontbinding van het partnerschap bij de gemeente worden ingeschreven met een gezamenlijk convenant, dat door een notaris of advocaat mede is ondertekend.
Het geregistreerd partnerschap is in het buitenland een veelal onbekend fenomeen, en wordt niet altijd erkend.
Waarom bestaat een geregistreerd partnerschap?
In de praktijk heeft het bestaan van een geregistreerd partnerschap naast een huwelijk weinig betekenis, en komt dit ook niet vaak voor. De verschillen tussen beide juridische vormen zijn minimaal.
Het geregistreerd partnerschap dankt zijn bestaan aan de tijd dat een huwelijk voor twee personen van hetzelfde geslacht wettelijk nog niet geregeld was. Om die leemte in te vullen is het geregistreerd partnerschap in het leven geroepen, dat wel door twee mannen of twee vrouwen kon worden gesloten. Maar door de openstelling van het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht per 1 april 2001 is het belang bij deze afzonderlijke regeling feitelijk komen te vervallen.
En nu leidt dit dus nog regelmatig tot misverstanden. Ik hoop die met dit artikel uit de wereld te hebben geholpen. Mocht je nog vragen hebben, neem gerust contact met me op.
Mr. B.M. (Nardie) van Ham-Oude Elferink
