Het conflict in Oekraïne heeft geleid tot economische sancties tussen de Europese Unie en Rusland. Met name de invoerverboden die Rusland afkondigt, raken onze agrarische sector diep. De sancties zien (nog) niet op pootaardappels, maar wel op onder andere consumptieaardappelen, uien en wortelen. Wat betekent dit eigenlijk voor de contractspositie van de teler en de handelaar?

Overmacht
Voor de contractspartij die moet leveren, geldt dat hij alles in het werk moet stellen om de  overeenkomst na te komen. Nu Rusland een invoerverbod heeft uitgevaardigd, wordt het onmogelijk om nog goederen naar dat land te exporteren. De exporterende partij kan onder de gegeven omstandigheden een  beroep doen op overmacht wanneer de Russische zakenpartner nakoming vordert. Van overmacht is sprake wanneer een overeenkomst niet nagekomen kan worden én de oorzaak van het niet nakomen niet de schuld is van degene die zou moeten leveren. In deze situatie is het de Russische staat die de sancties heeft afgekondigd. In de rechtspraak en de wet is bepaald dat overheidsmaatregelen kunnen leiden tot een beroep op overmacht, mits uiteraard de overeenkomst wel gesloten is voor het afkondigen van de invoerverboden.

Gevolgen van overmacht
Het gevolg van een beroep op overmacht is dat geen van de contractspartijen de ander kan aanspreken op het betalen van schadevergoeding en beide partijen bevoegd zijn om de overeenkomst geheel of gedeeltelijk te ontbinden.
Positie tussenhandelaren
De internationale handel met Rusland vindt meestal niet rechtstreeks plaats tussen teler en de Russische afnemer. Vaak zijn er tussenhandelaren in het spel. Of ook deze tussenhandelaren naar de teler toe met succes een beroep kunnen doen op overmacht vanwege het invoerverbod, is de vraag. De tussenhandelaar is immers vaak een Nederlandse partij, en levering aan die partij is op zich geen probleem. Dat de tussenhandelaar na levering zijn product niet kan vermarkten via haar gebruikelijke afzetkanalen in Rusland,  levert niet direct overmacht op. De tussenhandelaar zal op zoek moeten gaan naar alternatieven.

Onvoorziene omstandigheden
De tussenhandelaar die met haar product blijft zitten, zou nog wel een beroep kunnen doen op onvoorziene omstandigheden. Een beroep op dat leerstuk slaagt echter niet snel, en zeker niet wanneer de teler niet heel duidelijk wist dat zijn product naar Rusland zou gaan. Dat gebruikelijke afzetkanalen niet meer voorhanden zijn, dient in beginsel voor rekening en risico van de tussenhandelaar te blijven. Gelet daarop zijn in overeenkomsten en algemene voorwaarden tussen teler en tussenhandelaar regelmatig bepalingen opgenomen die luiden dat onder overmacht ook verstaan moet worden de situatie dat de tussenhandelaar niet aan haar afnemer kan of mag leveren. In dat geval mag de tussenhandelaar de overeenkomst (zonder toekenning van schade) ontbinden, en blijft de teler met zijn gewas zitten.

Conclusie
Voor de afzet van producten op contractsbasis treffen de invoerverboden veelal de handelaren die zelf rechtstreeks handel drijven met Rusland, en niet de teler die zijn product op contract levert bij de Nederlandse tussenhandelaar. Die levering is immers nog altijd mogelijk. Dit kan anders liggen wanneer er contractueel anders bepaald is tussen teler en tussenhandelaar.