Aardappelcontracten en extreme droogte. Overmacht?
De zomer van 2018 zal iedereen zich nog lang herinneren. Het was ongekend lang warm en extreem droog. Recordjaar 1976 is verslagen. Voor veel akkerbouwers zal 2018 de boeken in gaan als het jaar met een slechte oogst. Een oogst die gedeeltelijk is verdroogd. De gevolgen kunnen groot zijn. Want hoe moet het wanneer u door de slechte oogst niet kunt leveren waar u contractueel toe verplicht bent?
Veel aardappeltelers zullen het herkennen. De oogst voor seizoen 2018/2019 valt tegen. Aardappels zijn kleiner. Daardoor gaan er bijvoorbeeld geen 60 aardappels in 10 kilo, maar 80. In aardappelcontracten staat vaak een maximaal aantal aardappels per 10 kilo. Het is duidelijk dat aan deze afspraak vaak niet voldaan zal kunnen worden. Wat zijn dan de mogelijke gevolgen?
AHV voorwaarden
In veel aardappelcontracten zijn de AHV-voorwaarden van toepassing verklaard. In artikel 39 zijn de gevolgen van ondeugdelijke levering vastgelegd. Er is sprake van ondeugdelijke levering wanneer, kort gezegd, de aardappelen niet aan de overeengekomen voorwaarden voldoen. De koper heeft dan de keus de aardappelen:
- te aanvaarden tegen evenredige vermindering van de koopprijs;
- te weigeren;
- te weigeren en vervanging van de geweigerde aardappelen te vorderen.
Los daarvan kan de koper de overeenkomst ontbinden en schadevergoeding vorderen, omdat de verkoper de overeenkomst niet (geheel) is nagekomen. Dat zal met name aan de orde zijn wanneer de koper de aardappelen weigert.
Hoge marktprijs
De markt lijkt gunstig voor telers. Aardappelprijzen stijgen momenteel snel. De marktprijs is daardoor vaak veel hoger dan de contractueel vastgelegde prijs. De prijs stijgt omdat aardappels schaarser worden. Daarom zullen veel kopers de aardappelen maar wat graag willen afnemen, ook al zijn ze wat kleiner. Mogelijk zal de te betalen prijs wat lager uitvallen, omdat deze naar evenredigheid verminderd mag worden (zie de genoemde optie a).
Veel vervelender voor de teler is het wanneer de koper kiest voor optie c. De teler moet dan ‘op de markt’ dure aardappelen inkopen en deze voor de lagere contractuele prijs verkopen. Per saldo schiet de teler er dan bij in. De pijn zal worden verzacht omdat de afgekeurde aardappelen door de teler vrij verkocht kunnen worden. De kans is groot dat de teler per saldo geld moet toeleggen.
Overmacht?
De slechte oogst is het gevolg van extreem weer. Het is gedurende langere tijd extreem droog en warm geweest. Dat roept de vraag op of de teler zich kan beroepen op overmacht ofwel force majeure. Waarschijnlijk zal een beroep op overmacht slagen. Wel moet de teler dan het nodige kunnen aantonen. Zo moet aangetoond worden dat de tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst niet aan hem kan worden toegerekend, omdat zij niet is te wijten aan zijn schuld. De teler zal dus op zijn minst moeten aantonen dat de droogte de oorzaak van de tekortkoming is, en dat hij (in redelijkheid) alles in het werk heeft gesteld om te proberen de oogst te redden. Het kan daarbij behulpzaam zijn wanneer aan de hand van een logboek kan worden aangetoond op welke momenten er beregend is. Veel telers houden geen beregeningslogboek bij, maar kunnen dit wellicht aantonen aan de hand van de urenregistratie van beregeningsapparatuur. Overigens kan de mogelijkheid om een beroep op overmacht te doen contractueel zijn beperkt. In voorkomend geval is het dus zaak om goed te kijken naar contractuele bepalingen en de specifieke omstandigheden van het geval.
Overleg
Wat telers in ieder geval kunnen doen is het overleg met de koper zoeken. Zodra de teler weet dat hij zijn verplichtingen niet kan nakomen, is het goed om dit aan de koper kenbaar te maken. Wellicht zijn dan toch nog goede afspraken te maken en kan veel schade (en discussie) voorkomen worden.
Uiteraard zijn er ook aardappeltelers die baat hebben gehad bij de droogte, ondanks dat ook zij een verminderde opbrengst hebben. Dat zijn de telers die zich niet gebonden hebben aan leveringscontracten en dus de aardappelen op de markt kunnen verkopen. Zij profiteren van de hoge marktwaarde.
Het moge duidelijk zijn, een slechte oogst heeft niet altijd een slecht financieel resultaat tot gevolg. Omdat iedere situatie anders is, is het verstandig om in voorkomend geval tijdig te onderzoeken wat uw positie is.
Wilt u meer weten? Neemt u dan contact met mij of een van mijn collega’s op.
Mr. M.W.G. (Mario) Versendaal
[1] Algemene Handelsvoorwaarden Groothandel in Aardappelen (1986), vastgesteld door de VBNA (Vereeniging der Behartiging van den Nederlandschen Aardappelhandel) en de VENEXA (Vereniging van Nederlandse Exporteurs van Aardappelen).
