4 actuele vragen over corona en werk
De huidige coronasituatie leidt voor veel werkgevers en werknemers opnieuw tot vragen en de behoefte aan praktische oplossingen en antwoorden. In dit artikel zetten we enkele belangrijke issues op een rij over corona en werk, wij geven antwoorden op enkele veel voorkomende vragen. We hopen dat dit bijdraagt tot duidelijkheid. Blijven er toch nog vragen, neem dan gerust contact met ons op.
1.Loondoorbetaling
Heeft een werknemer recht op loon wanneer hij bij een positieve test thuis moet blijven?
Ja, het loon moet dan gewoon worden doorbetaald. Ook wanneer er geen of milde klachten zijn, moet het personeel namelijk thuis blijven. Als thuiswerken mogelijk is kan de werknemer het werk thuis gewoon uitvoeren. In wezen is dit te vergelijken met werknemers die voor de Corona pandemie ondanks een verkoudheid gewoon doorwerkten.
En als thuiswerken niet mogelijk is, moet het loon dan ook doorbetaald worden?
Ja, wanneer de werknemer wegens een positieve testuitslag thuis moet blijven, heeft hij gewoon recht op loon, ook wanneer thuiswerken niet mogelijk is. Dit vormt namelijk een omstandigheid waar de werknemer niets aan kan doen. Dit is het gevolg van overheidsmaatregelen. En de locatie waar het werk verricht moet worden kan de werknemer niet beïnvloeden. Denk maar eens aan het werk in de bouw, in bakkerijen of het werk in de voedselverwerkende industrie.
En als thuiswerken wel kan, maar een werknemer meent dat hij toch te veel last heeft van Corona om te kunnen werken?
Als het gaat om milde klachten, zou de werknemer in principe zijn werk thuis kunnen uitvoeren, mits het werk dat toelaat. Als de werknemer meent dat zijn klachten hem belemmeren in het werk, kan hij zich ziek melden en kan er dan ook zo nodig een keuring plaatsvinden door de bedrijfsarts. Deze bepaalt of de klachten zodanig zijn, dat sprake is van arbeidsongeschiktheid. Als dat aan de orde is, heeft de werknemer op basis van de wet recht op minimaal 70% doorbetaling van het loon. Vaak vullen werkgevers dit aan tot 80% of 100%. Als de werknemer wel enige klachten heeft, maar niet arbeidsongeschikt is en hij voert zijn werk thuis toch niet uit, kan de werkgever besluiten om de loonbetaling op te schorten totdat de werknemer de werkzaamheden weer hervat. Er is dus een belangrijk verschil tussen ziekte en arbeidsongeschiktheid. Dat is iets om goed in de gaten te houden.
2.Quarantaine
Een werknemer moet thuisblijven omdat een huisgenoot positief is getest. Heeft hij recht op loon?
Ja, een werknemer moet namelijk door de overheidsmaatregelen thuis blijven. Hij kan daar zelf weinig aan doen en dit komt ook niet voor zijn risico. Mogelijk kan er wel thuis gewerkt worden en daartoe is de werknemer ook verplicht. Als thuis werken in verband met de aard van het werk niet mogelijk is, moet het loon ook aan de werknemer worden doorbetaald.
Een werknemer moet in quarantaine in verband met terugkeer uit een oranje of rood risico-land. Heeft hij recht op loon?
Dat hangt er vanaf. Als de werknemer in verband met het werk een noodzakelijke reis moest maken naar een dergelijk land, dan moet het loon worden doorbetaald wanneer hij bij terugkeer in quarantaine moet. Maar als het een vakantiereis betrof dan heeft de werknemer het risico genomen om bij terugkeer in quarantaine te moeten. Dat komt voor zijn rekening. Kan hij wel thuiswerken dan lost het zich op die manier op, maar wanneer thuiswerken niet mogelijk is, dan heeft de werknemer tijdens deze periode geen recht op loon. De werknemer kan eventueel wel voor deze periode vakantiedagen opnemen.
3.Mondkapjesplicht
Kunnen werknemers verplicht worden een mondkapje te dragen?
Ja, dat kan. Allereerst op grond van de wet als gewerkt wordt op plekken waar het wettelijk verplicht is een mondkapje te dragen. (momenteel bijvoorbeeld in het OV, in winkels, in bibliotheken, bij contactberoepen etc). Maar ook als er geen sprake is van een wettelijke plicht kan de werkgever bepalen dat het verplicht is. De werkgever moet namelijk ook zorgen voor een gezonde en veilige werkplek en heeft wat we noemen een instructierecht in dat verband.
En wat als een werknemer weigert, kan dat leiden tot ontslag of opschorting van loon?
Ja, dat kan. Begin 2021 bepaalde de rechtbank in Utrecht dat een werkgever daadwerkelijk de loonbetaling mocht opschorten totdat de werknemer weer voldeed aan de instructie om het mondkapje te dragen, maar onder omstandigheden kan het ook zelfs leiden tot ontslag als de, in dit geval redelijk gegeven instructie, consequent geweigerd wordt.
Kan een werknemer om medische redenen weigeren een mondkapje te dragen?
Ja, dat kan, maar dan moet dit wel eerst met de bedrijfsarts worden afgestemd. Vindt de bedrijfsarts dat er onvoldoende reden aanwezig is, dan zal de werknemer het mondkapje toch moeten dragen. Vindt de bedrijfsarts arts dat de reden er wel is, dan wordt het voor beide partijen lastig. Eerst zal moeten worden gekeken naar alternatieven, bijvoorbeeld een Faceshield (ook al zijn die geen wettelijk alternatief) en zal het van het type werk en de locatie afhangen of dit een oplossing kan bieden. Als dat niet het geval is kan de werknemer in kwestie zijn eigen werk niet meer doen en zal gekeken moeten worden naar alternatief werk. Is dat er niet of onvoldoende, dan bestaat de mogelijkheid dat er een einde aan het dienstverband zal moeten komen. Dit is een situatie van maatwerk en alle omstandigheden van het geval, maar maakt wel duidelijk dat dit tot een serieus probleem tussen werkgever en werknemer kan leiden.
Moet de werkgever de mondkapjes van een werknemer vergoeden?
Ja, als werknemers wettelijk of op instructie van de werkgever verplicht worden om een mondkapje te dragen op het werk, dan moet de werkgever deze verstrekken of vergoeden. Dit kan binnen de werkkostenregeling onbelast. De grondslag hiervoor ligt in de Arbeidsomstandighedenwet. Daarin staat dat de kosten die verbonden zijn aan de naleving van de regels volgens deze wet niet ten laste van de werknemers mogen worden gebracht.
4.Recht op thuiswerk
Heeft de werknemer ook het recht om thuis te (blijven) werken?
Nee, er geldt geen algemeen recht op thuiswerken. Wel kennen we sinds enige tijd de Wet Flexibel Werken (WFW). Op grond van die wet kan een werknemer een verzoek indienen tot aanpassing van de omvang van de arbeidsuren, de spreiding van deze uren en ook van de arbeidsplaats. De WFW geldt niet voor kleine werkgevers met minder dan 10 werknemers. Om een verzoek tot wijziging of spreiding van uren af te wijzen moet een werkgever zwaarwegende argumenten hebben. Voor het afwijzen van een verzoek tot wijziging van de arbeidsplaats/thuiswerk gelden geen zware eisen, maar ook in een dergelijk geval zal een werkgever aan de norm van goed werkgeverschap moeten voldoen.
En wat als de werknemer niet naar het werk wil komen vanwege een gevoel van onveiligheid?
In dat geval is vooral van belang of de werkgever voldoende maatregelen heeft getroffen om een veilige werkplek te creëren en of de werkgever voldoende kan uitleggen waarom het voor hem noodzakelijk is dat de betreffende werknemer op de werkplek aanwezig moet zijn, ook al zou thuiswerken mogelijk zijn. Als dat het geval is, dan is de werknemer verplicht om naar het werk te gaan, zo oordeelde de kantonrechter in Nijmegen vorig jaar, onder andere met de overweging dat er geen algemeen recht op thuiswerken bestaat.
We hopen u hiermee van dienst te zijn geweest en blijven de actuele ontwikkelingen op dit gebied uiteraard volgen. Komen er naar aanleiding hiervan vragen bij u op of spelen er specifieke kwesties in uw bedrijf over corona en werk? U kunt gerust contact met een van ons beiden opnemen.
Yaron van der Horst en Harry Scholtens
