200 jaar Grondwet, dat moet gevierd worden!

“Artikel 13
1. Slechts als wet of rechter zeggen dat het mag, wordt er post gestript uit briefomslag.
2. Uw telefoongeheim heeft zo’n gezag, dat slechts op wettelijke grondslag, er ook afgetapt worden mag.”

(Bron: DE NEDERLANDE GRONDWET op rijm, door mr. Sander Schroevers.)

De Grondwet
Was de Grondwet maar zo eenvoudig te lezen, als hierboven op rijm geschreven!
Op 29 maart 2014 bestond de Grondwet 200 jaar. Reden om in Den Haag het “grondwetfestival” te organiseren, met vele festiviteiten waarbij ook Koning Willem-Alexander aanwezig was. Maar, het draaide allemaal natuurlijk om de Grondwet. Deze was te bezichtigen in het Nationaal Archief. Daar lag de Grondwet uit 1814, ondertekend door koning Willem I. Niet eenvoudig te lezen maar wel van grote waarde voor de Nederlandse rechtstaat.

De Grondwet is de hoogste wet in Nederland. In de Grondwet is vastgelegd wie de macht heeft in Nederland en – niet geheel onbelangrijk – hoe die macht moet worden uitgeoefend. Daarnaast is in de Grondwet een groot aantal grondrechten voor de burgers vastgelegd, zoals de vrijheid van meningsuiting, recht op privacy en het verbod op discriminatie. Vooral deze 3 grondrechten staan de afgelopen jaren volop in de belangstelling.

Omdat in de Grondwet naast de grondrechten ook de belangrijkste uitgangspunten van ons staatsbestel zijn opgenomen, is vastgelegd dat de Grondwet niet zo maar gewijzigd kan worden. Men heeft dit destijds zo geregeld om te voorkomen dat een grondwetswijziging onderhevig zou zijn aan de ‘waan van de dag’. In 1983 heeft een algehele herziening van de grondwet plaatsgevonden.

Brief- en telefoongeheim
Nu een grondwetswijziging niet eenvoudig tot stand komt, betekent dit ook dat een groot aantal grondrechten al vele jaren ongewijzigd is gebleven, terwijl de wereld om ons heen zich enorm heeft ontwikkeld, zoals bijvoorbeeld de enorme digitalisering die de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. Artikel 13 van de Grondwet, waarin het brief-, telefoon- en telegraafgeheim is vastgelegd, is daarvan een voorbeeld. Op grond van dit artikel mogen brieven van burgers niet zomaar worden opengemaakt en mag de telefoon ook niet worden afgeluisterd. Uiteraard bestaan hierop uitzonderingen.

E-mail en social mediaberichten ook?
De jongeren onder ons zullen geen eens weten wat een telegraaf is. En brieven worden er ook steeds minder geschreven en verstuurd. Tegenwoordig vindt communicatie plaats via andere digitale communicatiemiddelen. Maar vallen e-mailberichten ook onder artikel 13 van de Grondwet? En hoe zit het met twitterberichten, berichten op social media en opslag van persoonlijke bestanden in de ‘cloud’?

Belangrijke vragen waar nu nog geen eenduidig antwoord op kan worden gegeven. Inmiddels heeft het kabinet een wetsvoorstel geformuleerd, om het recht op brief- telefoon- en telegraafgeheim te vervangen door het recht op brief- en telecommunicatiegeheim, zodat alle huidige en toekomstige communicatiemiddelen onder dit recht op geheim zullen vallen. Op deze wijze wordt de inhoud van de communicatie met een privé karakter beschermd door de grondwet, ongeacht het middel of de waarmee wordt gecommuniceerd.

Of dit wetsvoorstel de strenge eisen van een grondwetswijziging zal doorstaan is nu nog niet te voorspellen. Tot die tijd zullen we het moeten doen met het huidige artikel 13 van de Grondwet. Echter is er ook nog artikel 8 van het Europese Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM), dat onder andere het recht op privacy regelt. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft reeds bepaald dat een e-mailbericht onder de reikwijdte valt van artikel 8 EVRM. Nu de Nederlandse wetgever nog.