Het afhandelen van een erfenis is vaak een emotionele zaak. Meestal gaat de afwikkeling in harmonie. Maar soms ontstaat er spanning en discussie en zijn er vele vragen. Het is goed om te weten wat uw rechten en plichten zijn. Duidelijkheid daarover kan onenigheid voorkomen.  Is er een testament of niet? Is er een executeur of vereffenaar die alles regelt? En hoe zit het met de rechten van kinderen uit een eerder huwelijk? Wat is het verschil tussen zuiver aanvaarden en beneficiair aanvaarden van de nalatenschap? Allemaal vragen waarvoor u terecht kunt bij Scholtens Advocaten.

Testament of niet?

Een testament is een notariële akte waarin iemand verklaart hoe zijn bezittingen verdeeld moeten worden. Meestal worden de bezittingen nagelaten aan de naaste familieleden zoals de partner en de kinderen. Ook kan het testament legaten bevatten. Dit zijn bepalingen waarin vermeld staat dat bijzondere goederen of een som geld aan een bepaald iemand wordt nagelaten. Ook wanneer iemand zijn partner of kinderen wil onterven, zal dat in een testament moeten worden opgenomen.
Als er geen testament is, en de overledene had een echtgenoot of partner (langstlevende), gaan alle bezittingen van de overledene naar de langstlevende. Eventuele kinderen krijgen een vorderingsrecht op de langstlevende. Dat is bijna altijd een geldvordering die pas opeisbaar wordt, wanneer de langstlevende overlijdt of hertrouwt. Als de overledene geen echtgenoot of partner had, zijn de kinderen erfgenamen en zullen zij de erfenis moeten verdelen.

Hoe kom ik aan informatie over de erfenis?

Bij een erfenis wordt meestal een boedelbeschrijving gemaakt. Dit is een overzicht van de bezittingen en schulden. Een dergelijke boedelbeschrijving is vaak ook nodig voor de aangifte erfbelasting. Uit de boedelbeschrijving blijkt ook vaak wat uw aandeel in de erfenis is en hoe deze tot stand is gekomen. U kunt hiervoor terecht bij de erfgenamen die in het testament zijn aangewezen om de erfenis af te wikkelen. Als er geen testament is, bent u als erfgenamen gezamenlijk verantwoordelijk voor de afwikkeling. Deze wijze van afwikkeling wordt vereffening genoemd.  En soms is er een executeur benoemd bij wie u de boedelbeschrijving kunt opvragen.
Vaak heeft u ook recht om bewijsstukken te ontvangen. Erfgenamen zijn namelijk verplicht elkaar alle gegevens te verstrekken die nodig zijn voor het bepalen van hun erfrechtelijke posities.

Wanneer kan ik mijn legitieme portie krijgen?

Als er een langstlevende is, hoeft de legitieme portie pas te worden uitgekeerd, wanneer de langstlevende komt te overlijden. Zolang de langstlevende nog leeft, kan de legitieme portie niet worden opgeëist. De langstlevende is volledig vrij om over de nalatenschap te beschikken en mag daar ook op interen. Hierdoor kan de legitieme portie dus zelfs verloren gaan. Als er geen langstlevende is, wordt het bedrag ter waarde van de legitieme portie opeisbaar, zes maanden na het overlijden.

Kan een testament ongeldig worden verklaard?

Wil iemand een testament laten opstellen of een eerder testament laten wijzigen, dan moet hij over zijn verstandelijke vermogens beschikken. Als namelijk achteraf blijkt dat de geestesvermogens van de overledene bij het opstellen of wijzigen van het testament blijvend of tijdelijk was gestoord, dan wordt er vanuit gegaan dat hij zijn wil niet goed heeft kunnen vormen (wilsonbekwaam). Dit wordt overigens niet snel aangenomen. Zo controleert de notaris bij een vermoeden van een geestelijke stoornis aan de hand van een stappenplan of sprake is van wilsonbekwaamheid. Daarbij kan hij ook een medicus raadplegen. Maar als blijkt dat de overledene toch wilsonbekwaam was, kan het testament achteraf onder omstandigheden ongeldig (nietig) worden verklaard.

Wat is de taak van een executeur?

Een executeur wordt in het testament aanwezen. Hij kan een van de erfgenamen zijn, maar de overledene kan er ook voor hebben gekozen om een onafhankelijk iemand aan te wijzen. De executeur zorgt voor de boedelbeschrijving en regelt de verdeling van de erfenis. Hij zorgt dat alle schuldeisers worden betaald en regelt vaak ook de uitvaart. Bij het einde van zijn taak, legt hij rekening en verantwoording af aan de erfgenamen over het door hem gevoerde beheer.

Wat kan ik doen als ik het niet eens ben met de executeur?

Als u van mening bent dat de executeur zijn taken niet goed vervult kunt u hem in het uiterste geval via de rechter vragen om rekening en verantwoording te laten afleggen over het gevoerde beheer over de boedel. Zo kunt u misschien een beter inzicht krijgen in hetgeen tot dan toe door de executeur is gedaan. In het uiterste geval kunt u ook de rechter vragen om de executeur te ontslaan. Dat zal niet snel gebeuren, omdat een executeur op grond van het testament is benoemd. Alleen bij gewichtige redenen kan de rechter een executeur ontslaan.

Wat kan ik doen bij geschillen over de verdeling?

Wanneer u als erfgenamen het niet eens kunt worden over de verdeling van de erfenis, kunt u via de rechter een externe vereffenaar laten benoemen. Deze kan als onpartijdig persoon de verdeling en afwikkeling van de erfenis op zich nemen. Maar wat kunt u doen als een of meerdere erfgenamen niet willen meewerken aan een bepaalde verdeling? Het huis van de overledene moet bijvoorbeeld verkocht worden en u wordt het niet eens over de vraagprijs. In sommige gevallen kunt u de rechter dan inschakelen om de weigerachtige erfgenamen te dwingen alsnog hun medewerking te verlenen of het huis te laten verkopen zonder hun medewerking. Ook kan in sommige gevallen de rechter worden gevraagd te bepalen hoe de erfenis moet worden verdeeld, als u daar als erfgenamen onderling niet uit komt.